Het pentakel symbool: betekenis, oorsprong en rituelen

De pentakel is misschien wel het best gekende occulte symbool. De vijfpuntige ster (pentagram) in de cirkel vind je terug in zowat elke film die zich inlaat met het mystieke. Vaak wordt hij verward met de Davidster uit het jodendom, en nog vaker wordt hij uitsluitend toegeschreven aan het satanisme. Het pentakel is echter meer dan dat, en heeft een belangrijke positie ingenomen in de spirituele belevenis van ontzettend veel mystici.

Oorsprong van de pentakel

Een van de vroegste en best verklaarde gebruiken van het pentakel vindt men bij Pythagoras. Hij haalde het symbool hoogstwaarschijnlijk zelf uit het oude Babylon, maar het is evenwel mogelijk dat hij het overnam uit Mesopotamische geschriften. Pythagoras zag het pentakel als een symbool van wiskundige perfectie, maar ook als een symbool voor de verbinding tussen het fysieke en het psychische. Dat maakte dat hij het symbool uitkoos als teken voor zijn broederschap, de semicirkel of halve cirkel van de eerste ‘mathematici’.

Deze groep mensen geloofde dat de kern van het bestaan gevonden kan worden in wiskundige principes. Alles was, in hun overtuiging, onderhevig aan een onderliggende wiskundige structuur.

De ideeën van Pythagoras werden later overgenomen in de joodse Kabbalatraditie. Daar krijgt elke sterpunt een priemgetal toegewezen. Ook de oertypes van vergeving, rechtvaardigheid, wijsheid, begrip en transcendentie krijgen een plek op het pentakel: het transcendente wordt, uiteraard, voorbehouden voor de bovenste punt van de ster. Het idee dat elke ster een principe uitbeeldt was echter ook niets nieuws: de Grieken zagen de sterpunten eerder al als de vier elementen, met de bovenste sterpunt als vijfde ‘etherische’ element.

Het pentakel als magisch symbool

Het pentakel wordt nu in verschillende vormen en door nog meer verschillende groepen aangewend als magisch symbool. De interpretatie van de ster die de vijf elementen uitbeeldt (water, lucht, aarde, vuur en de geest) bleef hangen en die opvatting wordt dan ook vrij algemeen aanvaard.

Wat het pentakel echter onderscheidt van het pentagram (de vijfpuntige ster op zich) is de toevoeging van een cirkel. Deze cirkel verbeeldt enerzijds de verbinding tussen de vijf elementen van de ster, en anderzijds de bescherming en eenheid van de ster. Dit maakt dat het pentakel, onder meer, zowel als beschermsymbool als symbool van verbinding en eenheid wordt gebruikt.

Een klassiek pentakel is gemaakt van metaal, maar ook papieren, perkamenten, kartonnen, houten of zelfs stoffen pentakels kom je wel eens tegen. Je draagt het pentakel om je nek, legt het op een plaats die beschermd dient te worden, of draagt het elders op je persoon. De keerzijde van een pentakel kan versierd worden met andere tekens of afbeeldingen. In rituelen kan een pentakel trouwens zelfs in zand of in een hoopje kruiden getrokken worden.

Een omgedraaid pentakel, dus met de bovenste sterpunt naar beneden gekeerd, wordt vaak beschouwd als een symbool van duistere magie. Het is echter meer gebruikelijk dat een omgedraaid pentakel juist opgericht wordt om kwade krachten af te weren.

Betekenis van de pentakel

Aangezien het pentakel in erg veel verschillende spirituele en occulte stromingen gebruikt wordt, worden er ook erg veel verschillende interpretaties aan gegeven. Hieronder volgt een kort overzicht met de meest gebruikte betekenissen van het pentakel. Houd in gedachten dat deze betekenissen elkaar niet uitsluiten en zelfs vaak overlappend worden toegepast!

In het satanisme vinden we voornamelijk het omgedraaid pentakel terug. Het pentakel wordt daar gezien als de gehoornde god, een symbool voor de individualiteit van de satanist.

Zoals we hierboven reeds vermeldden wordt het pentakel meestal aanschouwd als representatief voor de vijf elementen: water, lucht, vuur, aarde en de geest of het goddelijke, met dat laatste in de bovenste sterpunt. De vijf elementen worden met elkaar verbonden door de cirkel.

Je kunt ook naar het pentakel kijken alsof de vijf sterpunten de vijf zintuigen voorstellen. Deze zintuigen vormen de brug tussen onze innerlijke beleving en de wereld daarbuiten, afgebeeld door de cirkel. Zoals je ziet neemt de cirkel rond het pentakel ook hier een verbindende rol op.

Daarnaast kun je over het pentakel ook een menselijk lichaam plaatsen: de ledematen overlappen met de onderste vier sterpunten, het hoofd met het bovenste sterpunt. Deze visie sluit mooi aan bij de elementaire visie waar de bovenste sterpunt de geest voorstelt.

Sommige stromingen zien de middelste opening van het pentakel als portaal voor geesten of andere manieren van manifestatie. Deze pentakels zijn vaak wat groter in omvang (denk aan een pentakelbord of een doek versierd met een pentakel) en vind je terug op altaars.

De opening in het midden van het pentakel wordt ook wel eens gelinkt aan de baarmoeder. Het pentakel zelf wordt dan een symbool voor het goddelijke aspect van de vrouw en haar scheppende krachten.

Binnen de tarot staat het pentakel steeds symbool voor het element aarde, en in verlenging voor het materiële. Dit materiële omvat echter niet enkel spullen: het gaat om alles wat invloed uitoefent op de fysieke realiteit. Denk bijvoorbeeld aan een diploma, een plek op het strand, een boom en (zekere aspecten van) een relatie.

Een laatste visie waar we aan zullen raken is die waar het pentakel een ster tegen de achtergrond van de maan afbeeldt. Het pentakel weerspiegelt in deze visie de krachten en energieën van de hemellichamen die op hun beurt weer aangewend worden tijdens het uitvoeren van rituelen en het uitspreken van spreuken.

View this post on Instagram

Triple moon – vakker bronsefarget terrakotta veggklokke🤩 Triple moon symbolet er knyttet til feminin energi, mysterium og psykiske evner💫 se stort utvalg av veggklokker i nettbutikken #merkaba.no #veggklokker #veggur #wallclocks #triplemoon #wicca #vicca #lisaparker #pentakel #terrakotta #fastfrakt20kr #alternativbutikk #interiør #pyntopp #veggpynt #finegaver #merkabanettbutikk

A post shared by Merkaba.no (@merkaba.no) on Apr 10, 2019 at 2:40am PDT

Gebruik

Voor je een pentakel gaat gebruiken, kun je er voor opteren het in te wijden. Doe dit met een uitgekozen of zelf bedacht ritueel. Wanneer je het pentakel later opnieuw gebruikt, kun je het voor en na het ritueel best reinigen (met zout water en/of een reinigingsritueel) en bedanken.

Pentakels zouden trouwens beter werken wanneer er kristallen in verwerkt worden, of ze toch samen met kristallen gebruikt zouden worden. Het kristal versterkt de werking van het pentakel maar maakt ook dat de nood aan reiniging dringender wordt, aangezien het effect wanneer het misgaat ook wordt uitvergroot.

Bescherming

Het pentakel wordt het meest algemeen gebruikt ter bescherming. Je kunt een pentakel bij je dragen om jezelf te beschermen tegen kwade invloeden, maar je kunt je pentakel ook gebruiken om je huis te beschermen of bescherming af te roepen over een persoon naar keuze.

Een pentakel dat gebruikt wordt ter bescherming werkt beter (sommigen zouden zelfs zeggen enkel) wanneer het duidelijk zichtbaar gedragen of afgebeeld wordt. Een ketting met pentakel dient in deze visie boven de kledij gedragen te worden.

Je kunt het pentakel verwerken in een klassiek reinigingsritueel. Bij een klassiek reinigingsritueel ga je langs alle openingen in het huis – ook gesloten ramen en deuren – en spreek je beschermende woorden uit. Vaak gaat dit gepaard met het branden van salie en het sprenkelen van zout opgelost in water. Het pentakel wordt hier soms gebruikt om dat zoutwater te verspreiden, maar wordt in ieder geval langs elke opening gehaald.

Het afroepen van bescherming gebeurt eerder volgens de regels van het manifesteren, een tweede gebruik van het pentakel.

Manifesteren

Het pentakel wordt, vooral door de wiccabeweging, ook gebruikt om rituelen te versterken of als focuspunt bij het oproepen van geesten of natuurkrachten. We beschrijven kort een ontzettend eenvoudig ritueel waarbij gebruik gemaakt wordt van het pentakel.

Intentieritueel

Voor dit ritueel heb je vier kaarsen, een pentakelbord (mag ook een stuk stof of papier met een pentakel op zijn), een stuk papier en een pen. Zodra de cirkel getrokken is, verlaat je deze niet meer tot het ritueel is afgerond: zorg er dus voor dat de benodigdheden in de cirkel aanwezig zijn alvorens het ritueel te beginnen.

Trek een cirkel, deze mag denkbeeldig zijn, en plaats op elke windrichting een ongebruikte, ingewijde kaars. In het midden plaats je een pentakelbord. Spreek woorden van bescherming uit (welke woorden je gebruikt zijn minder belangrijk dan de intentie die je draagt tijdens het uitspreken) en keer je tot elke windrichting, van noord naar west. Steek terwijl je elke windrichting toespreekt de kaarsen aan.

Vervolgens laat je jezelf tot rust komen. Maak je hoofd leeg, zodat er enkel plek vrij blijft voor je intentie. Wanneer je vervuld bent met je intentie, schrijf je deze op het stuk papier. Vouw het dubbel en plaats je intentie in het midden van het pentakel.

Verlaat de cirkel nog niet: een ritueel moet op gelijkaardige wijze afgerond worden als het aangevat is.

Spreek woorden van dank uit (bedank zeker het pentakel en de cirkel, maar je kunt ook de windrichtingen, de kaarsen en jezelf bedanken). Keer vervolgens van west naar noord, en neem bij elke windrichting de tijd om duidelijk te maken dat het ritueel beëindigd is en je de bescherming opzegt. Blaas na het toespreken van elke windrichting de overeenstemmende kaars weer uit. Verbreek tot slot de bescherming van de cirkel. Een zichtbaar aangebrachte cirkel dien je letterlijk te verbreken alvorens hem te verlaten.

Het idee achter manifesteren met een pentakel is dat het pentakel als focuspunt gebruikt wordt. Magiebeoefenaars werken vooral met intentie, en het helpt die intentie op een of meerdere plekken te focussen. Het pentakel is daar uitstekend geschikt voor.

Pentakels in het tarot

De Tarot Pentakels zijn een reeks binnen de tarot met als gemeenschappelijk element het pentakel. Deze reeks bevat veertien kaarten en bespreken we uitgebreid in het artikel “Pentakels in het tarot“.