Sjamanisme: spirituele traditie om te verbinden met mens en natuur

Sjamanisme is het geloof dat de zichtbare wereld met onzichtbare krachten of geesten is gevuld. Deze geesten beïnvloeden de levende, zichtbare wereld. Voor sjamanisme is een gespecialiseerde kennis of capaciteit nodig. Het is dus niet iets wat iedereen kan uitoefenen. Wel kan je het sjamanisme ‘’aanhangen’’. Het sjamanisme is namelijk een wijze van leven. Het meest kenmerkende aspect van het sjamanisme is dat een sjamaan direct contact maakt met de geestenwereld, veelal door een trance. Hierin verlaat de ziel het lichaam zodat het kan opstijgen naar de bovenwereld of afdalen naar de onderwereld. De bewuste, letterlijke wereld waarin wij leven wordt hierin gezien als de middenwereld.

Definitie van Sjamanisme

De term Sjamanisme komt van šamen, waarin ša staat voor weten. De letterlijke vertaling is dus: ‘’iemand die weet’’. Er wordt verwacht dat het afstamt van sha-men (Chinese betekenis voor boeddhistische monnik) of sramana (Sanskriet voor asceet).

Manier van leven

Het sjamanisme is niet simpelweg een sjamaan die contact maakt met de andere wereld. Een sjamaan is verantwoordelijk voor de harmonie tussen de mensen, de gemeenschap, de dieren, de elementen en de spiritworld. Sjamanisme is dus geen religie, maar een manier van leven! Het sjamanisme gaat ervan uit dat alles wat bestaat een eigen bewustzijn of eigen energie heeft. Ook dieren, stenen, sterren en planten hebben een eigen ziel of energie. Alles is met elkaar verbonden en aan elkaar verwant, wat het onderdeel maakt van een groter geheel. Dit groter geheel wordt de Grote Geest genoemd.

De sjamaan of medicijnman

De sjamaan wordt ook wel een medicijnman genoemd. Er bestaat wel een verschil tussen deze twee. Het grootste erkende verschil is dat een sjamaan een uittreding doet waardoor hij direct contact maakt met geesten. Een medicijnman maakt indirect contact met de geesten door verschillende rituelen uit te voeren. Zoals dus al benoemd kan een sjamaan direct contact maken met geesten en de geestenwereld. Hij communiceert vooral met de geesten om ziektes te genezen.

Volgens het sjamanisme zijn er 2 oorzaken van pijn (lichamelijk, emotioneel, mentaal of ziekte). Iemand heeft iets te veel of iets te weinig. Een sjamaan richt zich op het herstellen van de spirituele oorzaak met behulp van krachtdieren, het medicijnwiel en de spiritworld (hulpgeesten).  Feitelijk probeert een sjamaan hiermee het verstoorde evenwicht weer in balans te brengen. Daarnaast wordt de sjamaan ook vaak ingeroepen om een overledene te begeleiden in hun laatste reis naar het hiernamaals. De sjamaan komt voor in verschillende culturen en traditionele geloven, met elk hun eigen rituelen.

Geschiedenis/herkomst Sjamanisme

Er wordt door antropologen gedacht dat het oorspronkelijke ontstaan van het sjamanisme uit Siberië komt en al in de oude steentijd is begonnen. Het Siberische sjamanisme kwam voor in de streken die aan het zuidelijk deel van Siberië grenzen. In de noordelijke streken van China leven ook sjamanistische groepen, evenals in het uiterste noorden van Japan. Mongolië is het gebied waar de overgang plaatsvindt van het sjamanisme (Siberische) naar het boeddhisme (Tibetaanse) en alle mengvormen van deze twee. Tijdens de Russische revolutie werd het sjamanisme verboden en zijn de sjamanisten gedood. Het klassiek Siberische sjamanisme is daarmee bijna volledig uitgewist.

Sjamanisme in het westen

In het begin van de 18e eeuw werd het sjamanisme bekend in het westen. Pas eind jaren 60/70 van de vorige eeuw werd het echt bekend doordat de kennis zich niet meer alleen tot de academische wereld beperkte. Het westerse sjamanisme lijkt niet op het Siberische sjamanisme. Zo wordt er bijvoorbeeld in het westerse sjamanisme geen gebruik gemaakt van kostuums en wordt er geen trommel gebruikt om in trance te komen. Het westerse sjamanisme is vooral beïnvloedt door de Noord-Amerikaanse Indianen en technieken uit Latijns-Amerika.

Verschillende benamingen

De lokale benaming voor een sjamaan verschilt per gebied, hieronder enkele voorbeelden:

• Nenetsen: Tadibya
• Batak: Guru (goeroe) of Datu. De Guru is een ritueel specialist. De kennis kan worden onderverdeeld in de vaardigheid om leven in stand te houden of om leven te vernietigen en waarzeggerij. Daarnaast hebben ze de pushata waarin gebeden, spreuken, recepten en magische formules worden genoteerd. Het is feitelijk een boek met voorschriften van de drie bovenstaande vaardigheden die wordt toegepast door een Datu. De pushata is door de Datu zelf samengesteld en geschreven.
• Borneo: Beljan
• Noord Celebes: Walian
• Sumatra: Doekoen
• Mapuche: Machi
• Ojibwa: Midewin of Jessakkid
• Kelten: Bekende druïden
• Germaanse cultuur: Veelkundige vrouwen zoals Spákona of Völva
• Peru: Curanderos
• China: Tijdens de Shang-dynastie is het een mannelijke of vrouwelijke sjamaan genaamd Wu. Tijdens de Zhou-dynastie is het een mannelijke sjamaan genaamd Xi of Nanwu. Enkelen geloven nog in de vrouwelijke sjamaan genaamd Nüwu of Wuyu.
• Jakoeten: Bij de Jakoeten werd de sjamaan beschouwd als de knecht van de geesten. Vrouwen werden beschouwd als machtigere sjamanen dan mannen. Het hebben van zenuwaandoeningen werd beschouwd als een teken van de geesten dat iemand was verkozen. De sjamaan diende niet alleen als geneesheer maar ook als waarzegger. Smeden werden gerelateerd aan de sjamanen en konden ook ziektes behandelen en profetische voorspellingen doen.  Daarnaast dacht men dat de smid macht had over de geesten omdat de geesten bang waren voor het geluid van ijzer. Rond 1820 werden bijna alle Jakoeten bekeerd tot het Russisch-Orthodoxe geloof, maar dit geloof is nog steeds vermengd met oude sjamanistische gewoontes.

Bescherming van het sjamanisme

Doordat er in de vorige eeuwen veel vervolgingen hebben plaatsgevonden op de sjamanisten, is er van het traditionele sjamanisme nog maar een handje vol over. Er worden acties uitgezet om de traditionele gebruiken van het sjamanisme te kunnen beschermen, bijvoorbeeld met de UNESCO meesterwerk van orale en immateriële erfgoed van de mensheid.

De Ashig staat bijvoorbeeld symbool voor de Azerbeidjaanse cultuur. Het is te vergelijken met een mystieke troubadour, die zingt en zich begeleidt op het saz instrument. Deze traditie is door de oude Turkse volkeren ontwikkeld op basis van de sjamanistische filosofie. De ashiq muziek is in 2009 door UNESCO uitgeroepen tot meesterwerk van het orale en immateriële erfgoed van de mensheid. Sinds 1991 is het beoefenen van religie (bijvoorbeeld het Tibetaanse boeddhisme en het traditionele sjamanisme) weer toegestaan in Mongolië.

Sjamanisme in de huidige tijd

Tegenwoordig zijn er steeds meer mensen die kiezen voor het sjamanisme. Het sjamanisme leert ons weer om terug te gaan naar het begin. Niet alleen in harmonie leven met de natuur, maar ook in harmonie leven met je eigen natuur. Iets wat voor veel mensen in onze tegenwoordige samenleving een moeilijk gegeven is. De samenleving is veeleisend. Er wordt niet alleen veel van je gevraagd, er wordt ook veel druk op je gelegd om te voldoen aan bepaalde normen en waarden en een bepaald beeld wat in de loop van de tijd door onze maatschappij als normaal is neergezet.

Nog altijd bestaan er volkeren die zo zijn afgezonderd van de rest van de wereld dat het sjamanisme daar nog voorkomt op de traditionele manier. Op Bali en Borneo wordt nog steeds contact gezocht met natuurgeesten en in de traditionele mythologie speelt het sjamanisme een grote rol.

Het sjamanisme toepassen in je eigen leven

In feite kun je in elke omgeving rituelen uitvoeren. Om sjamanisme in ons leven te brengen hoeven we de rituelen niet perse na te doen. In Zuid- Amerika creëren de sjamanen hun eigen gewijde ruimte. Dat doen ze door de organiserende principes van onze wereld aan te roepen. Ze richten zich op de windrichtingen die worden gepersonifieerd als dier. Daarna maken ze contact met de aarde en de kosmos. Hierdoor ontstaat er energie die als doel heeft om spiritueel contact te kunnen leggen. Via de energie die je hebt opgeroepen kun je contact maken met de bron. Door contact te leggen met de bron zal je kijk op de wereld veranderen. Je voelt je verbonden doordat je inzicht krijg in waar wij als mensheid staan in de wereld. Door een gewijde ruimte te creëren krijg je inzicht in gewoontes en kun je deze gewoontes veranderen. Het stelt ons in staat om weer opnieuw in verbinding te komen met de wereld om ons heen. De gewijde ruimte geeft je de optie om zelf de verantwoording van je leven terug te krijgen en het zelfherstellende vermogen van ons lichaam opnieuw te activeren.

Probeer eens elke dag de gewijde ruimte te openen. Je maakt contact met de ongeziene wereld waardoor je hersenen letterlijk anders gaan denken. Volgens de sjamanen kun je je eigen toekomst bepalen door de wortel van je problemen op te zoeken.

Kijk om je heen naar wat er nu een rol speelt in je leven, zoek naar de balans. Kom in contact met je bron en herstel de bron, waarmee je in contact komt met de kracht van rituelen.

Wakan Tanka nici um

‘’Moge de Grote Geest je begeleiden’’

Dit artikel is geschreven door Anoek Winkel

Anoek Winkel, 25 lentes jong. Ik werk als begeleider binnen de justitiële zorg en in mijn vrije tijd schrijf ik veel. Ik schrijf verschillende artikelen, columns en blogs en schreef een boek met de titel Alfrún. In alles wat ik schrijf en publiceer staat spiritualiteit op de voorgrond (in geval van het boek natuurlijk in fantasievorm). Ik geloof namelijk dat er meer is in deze wereld dan wat wij met het blote oog kunnen zien.